ب: استمداد از مجرمان
بیچاره گناهکار که هر چه استمداد از خوبان مى‏کند به جایى نمى‏رسد، تا بالاخره به فکر مى‏افتد که گناه خود را به دوش این و آن اندازد، به افرادى مى‏گوید: «لَولا اَنتُم لَکُنّا مُؤمِنِینَ» (748) اگر شما در دنیا نبودید، ما مؤمن مى‏شدیم و راه حق را مى‏رفتیم، شما مانع شدید. ولى پاسخى که مى‏شنوند این است: «أنَحنُ صَدَدنَاکُم» (749) آیا ما مزاحم هدایت شما بودیم؟ چرا با بودن راه و چراغ و چشم سالم، کج‏روى را انتخاب کردید؟
گاهى مى‏گویند: «اَطَعنَا سَادَتَنا وَ کُبَرائَنا فَاَضَلُّونَا السَّبِیلا» (750) خدایا! ما تقصیرى نداریم، زیرا ما بدنبال بزرگان و رهبران فاسد بودیم که به این روز نشستیم، آنها ما را گمراه کردند و از خدا مى‏خواهند که عذاب این رهبران فاسد را دو برابر قرار دهد، «رَبَّنا آتِهِم ضِعفَینِ مِنَ‏العَذابِ» (751) ، ولى خداوند مى‏فرماید: «لِکُلٍ‏ّ ضِعْفٌ» (752) نه تنها عذاب بزرگان دو برابر است، (زیرا هم کج رفتند و هم دیگران را به کج‏روى کشاندند،) بلکه عذاب شما هم دو برابر است، زیرا شما هم در واقع دو گناه انجام داده‏اید: یکى اینکه کج رفتید، دیگر اینکه با پیروى خود از رهبران فاسد، آن ستمگران را نیز تأیید و تشویق کردید، پس هم مرتکب گناه انحراف شده‏اید و هم مرتکب گناه تشویق ظالم.
گناهکاران به رهبران خود مى‏گویند: «فَهَل اَنتُم مُغنُونَ عَنّا» (753) ما که عمرى پاى پرچم شما و بله قربان‏گو و تسلیم بى‏چون و چراى شما در دنیا بودیم، آیا امروز شما مى‏توانید درد ما را دوا و عذاب را از ما برطرف کنید؟! رهبران فاسد مى‏گویند: «اِنّا کُلٌّ فِیهَا» (754) مگر نمى‏بینید که ما خودمان نیز در بلاها گرفتاریم.
خلاصه اینکه هر چه گناهکار مى‏خواهد خودش را برهاند و گناه را به دوش دیگرى (خواه رهبران فاسد یا محیط فاسد) اندازد نمى‏تواند، زیرا اراده انسان قوى‏ترین نیرویى است که مى‏تواند تمام سیستم‏ها و نظام‏هاى غلط را بشکند، انسان ساخته محیط نیست، بلکه سازنده محیط است، انسان تنها سنّت‏پذیر نیست، بلکه سنّت‏شکن نیز هست، انسان وابسته به سیستم اقتصادى نیست، بلکه خود داراى اراده و اختیار است.
قرآن نمونه‏هاى جالبى مانند همسر فرعون و همسر حضرت نوح و لوط را نقل مى‏کند که همسر فرعون با اینکه تنها بود و در خانه فرعون و سرسفره و نان‏خور و مقهور نظام او بود، ولى با اراده محکم‏تر از آهن خود، نه فرعون را پذیرفت و نه مقام و طلا و دربار و کاخ او ما را دوا و عذاب را از ما برطرف کنید؟! رهبران فاسد مى‏گویند: «اِنّا کُلٌّ فِیهَا» (754) مگر نمى‏بینید که ما خودمان نیز در بلاها گرفتاریم.
خلاصه اینکه هر چه گناهکار مى‏خواهد خودش را برهاند و گناه را به دوش دیگرى (خواه رهبران فاسد یا محیط فاسد) اندازد نمى‏تواند، زیرا اراده انسان قوى‏ترین نیرویى است که مى‏تواند تمام سیستم‏ها و نظام‏هاى غلط را بشکند، انسان ساخته محیط نیست، بلکه سازنده محیط است، انسان تنها سنّت‏پذیر نیست، بلکه سنّت‏شکن نیز هست، انسان وابسته به سیستم اقتصادى نیست، بلکه خود داراى اراده و اختیار است.